Hà Nội xưa và Hà Nội nay. Một Hà Nội thong dong và thanh bình xe đạp. Một Hà Nội ồn ào và ô nhiễm vì khói bụi xe máy, ôtô. Bức tranh toàn cảnh đầy tương phản ấy nói một điều, con đường Hà Nội hội nhập và phát triển vẫn là con đường tất yếu, nhưng cũng là con đường đặt cho các nhà quản lý thành phố phải giải một bài toán đô thị hóc búa. Làm sao để Hà Nội vừa văn minh hiện đại, nhưng vẫn giữ được văn hoá thanh lịch của Tràng An xưa?
Một chiều mùa đông khi đi công tác châu Âu, tôi đến chơi nhà người bạn Việt kiều ở ngoại ô Paris. Không hiểu vô tình hay hữu ý, khi chọn nhạc cho tôi nghe, anh lựa bài “Xe đạp ơi” của Phương Thảo – Ngọc Lễ. Anh thích bài hát vì lời ca đưa anh về phố xưa Hà Nội yên tĩnh với mối tình đầu và nỗi nhớ.
Xe đạp ơi, đã xa rồi còn đâu.
Mối tình thơ, thoáng như một giấc mơ.
Xe đạp ơi, những vất vả ngày ấy
Cho lòng tôi, nhớ thương hoài chẳng nguôi.
Giữa mùa đông giá lạnh, ngồi trong nhà, lò sưởi ấm áp, nhìn ra ngoài trời đầy tuyết mênh mông, nỗi cô đơn nơi xứ người, lòng anh quay về Hà Nội xưa, thời của xe đạp và tàu điện leng keng. Anh kể cho tôi nghe ký ức ngày nào.
Anh có người yêu ở Trường ĐH Bách khoa và thường đón chị bằng chiếc xe đạp đó. Lần đầu anh được chị đồng ý cho đón ở phía cổng parabol, đường Nam Bộ, nay là đường Giải Phóng. Anh đạp xe từ từ một đoạn để chị bám yên xe, chạy theo nhảy lên phía sau làm anh loạng choạng mất tay lái suýt ngã. Phía cổng trường rộ lên tiếng cười, chị xấu hổ tưởng không có chỗ chui. Ngày ấy, anh chưa học được cách dừng xe, đợi người yêu ngồi lên baga rồi mới đi. Khi miền Nam giải phóng, thanh niên Hà Nội mới học được cách ga-lăng trên của người Sài Gòn.
Anh chị thuộc hết tất cả ngõ ngách của Hà Nội. Chỉ cần lên xe, đạp nhẹ nhàng, thế là đi đâu cũng được. Tuổi thanh niên đang sung sức, cứ tự hỏi sao mình khỏe thế. Vòng lên Bờ Hồ, ra công viên Thống Nhất rồi quay lên đường Thanh Niên. Cứ làm vài vòng là đến giờ trả chị về trường. Đi chơi hết cả mùa thu anh cũng chưa được chị bám tay vào vạt áo mà rõ ràng thấy hơi ấm của chị toả phía sau lưng anh, rất gần nhưng lại rất xa. Một lần, anh dừng xe trước cổng trường để đưa chị về. Chị nắm một bên ghi-đông, anh nắm phía bên kia. Đứng rất lâu, chẳng nói được gì. Bỗng anh nắm lấy tay chị và chỉ kịp nói: “Mai anh đón em nhé”, rồi vội vàng phóng xe đi mất, chỉ sợ chị từ chối.
Chiếc xe đạp gắn với tình yêu của nhiều người Hà Nội xưa
Hai người cưới nhau, đón dâu cũng bằng chiếc xe đạp ấy. Đứa con gái đầu lòng ra đời. Mỹ ném bom Hà Nội và cả nhà lại ngồi trên chiếc xe đi sơ tán với cả gia tài. Anh đi Liên Xô du học, về nước công tác, rồi bôn ba đây đó. Cuộc sống đã khá đầy đủ và tiện nghi nhưng anh vẫn nhớ chiếc xe đạp kia. Anh ước nếu tìm lại được chiếc xe Thống Nhất cũ thì anh đã mang sang đây để làm kỷ niệm.
Một lần anh về thăm Hà Nội muốn tìm lại kỷ niệm xưa với chiếc xe đạp. Anh mượn người bạn một chiếc xe, định làm một vòng từ ĐH Bách khoa lên Bờ Hồ. Dắt xe ra đường anh mới thấy kỷ niệm lãng mạn xưa trở thành phù phiếm và hão huyền.
Hà Nội giàu có hơn và thay đổi rất nhiều. Nhiều toà nhà mới mọc lên. Đâu đâu cũng có thể thấy nhà hàng sang trọng và khách sạn đắt tiền. Chiếc tàu điện leng keng đã biến mất không còn dấu vết. Đường phố tràn ngập xe máy và ôtô. Những chiếc xe đạp êm đềm được thay bằng hàng triệu xe gắn máy. Người ta mạnh ai nấy đi, phóng xe bạt mạng, anh sợ quá đến nỗi không dám đi qua đường. Vỉa hè không còn chỗ cho người đi bộ, hàng hoá la liệt. Hà Nội ngày cũng như đêm, không bao giờ ngủ vì tiếng xe máy, ôtô và đặc biệt là tiếng còi toe toe inh ỏi. Những giây phút êm đềm của Hà Nội xưa về đêm “hoa sữa nồng nàn” dường như chỉ còn trong tiểu thuyết.
Anh bảo đó chính là cái giá phải trả của sự phát triển khi người ta coi xe gắn máy và ôtô là thước đo của sự giàu có và sang trọng. Trong báo cáo hàng năm của lãnh đạo thành phố chỉ thống kê chúng ta có bao nhiêu xe máy và ôtô. Không ai thống kê “còn” bao nhiêu xe đạp. Tuy vậy, khi xã hội đã hiện đại đến một mức nào đó người ta lại muốn quay về “cái ngày xưa ấy”. Ở Mỹ hay ở châu Âu, ai đi xe đạp đến công sở lại được sự trân trọng của đồng nghiệp vì đó là phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, không ô nhiễm. Anh nhớ ngày xưa, đi xe đạp mà bị tắc đường thì vác lên vai rẽ sang phố khác. Nếu ngã xe đạp đứng dậy cười với bạn, phủi quần và đi tiếp. Còn bây giờ ngồi nổ máy dưới trời nóng nực mà đợi, miệng lầm bầm nguyền rủa ai đó trong lúc đợi công an đến dẹp đường. Không kể nếu đụng xe máy hay ôtô chỉ còn cách gọi xe cấp cứu.
Đất nước đi lên nhưng chúng ta cũng đang đánh mất nhiều gía trị. Nhìn những ngôi nhà, tum cao chót vót và mỏng tang với kiến trúc đủ kiểu lạ nhất trần gian nằm bên cạnh những ngôi biệt thự lãng mạn có từ thời Pháp, cũng thấy Hà Nội đang dần mất đi vẻ đẹp ngàn năm văn hiến. Nếu ta tiếp tục vứt đi những cái mình đang có để cho thành phố hiện đại nhưng vì không có tầm nhìn thế kỷ, thì sau này chắc chắn sẽ phải trả giá gấp nhiều lần mới tìm lại được cái mình đã phá, hoặc có những giá trị sẽ mất đi vĩnh viễn.
Anh tiếc cho Hà Nội, nơi có hàng triệu xe đạp và thành phố từng không có bụi, vẫn tự hào với mầu xanh muôn đời của những gốc cây cổ thụ trăm năm, của những hàng me, hàng sấu, hoa bằng lăng tím và “những chiếc xe chở đầy hoa phượng” đỏ rực mùa hè. Anh bảo khu phố cổ Hà Nội của ta sẽ vẫn đẹp mãi với xe đạp, xích lô lang thang mơ mộng và tầu điện leng keng.
Bởi thế, mỗi lần trở lại Việt Nam, đi qua đường phố Hà Nội, với nỗi sợ hãi bị xe máy lao vào, bạn tôi lại nhớ đến không gian lãng mạn ngày xưa. Nhớ lúc đón cô dâu về nhà trên chiếc xe đạp và cả hơi ấm của chị phả vào lưng áo:
Nhớ khi xưa anh chở em
Trên chiếc xe đạp cũ
Dưới trăng khuya cùng trao chiếc hôn đầu.
Nhớ khi xưa bao mộng mơ
Trên chiếc xe đạp cũ
Ước mong sao tình yêu mãi không rời…
- Nguồn: Blog Hiệu Minh
Blog Hà Nội Xanh 